12 هزار مرگ مغزی در کشور
چهارشنبه, ۳۰ مرداد ۱۳۹۲، ۱۰:۵۷ ق.ظ
سلامت نیوز : انتظار 20 هزار بیمار برای پیوند اعضا انتظاری کشنده است، انتظاری که در بیشتر مواقع به سرانجام نمیسد و بیماران در انتظار اهدای عضو به علت نرسیدن عضو مناسب جان میسپارند. اما برای کاستن از تعداد مرگ و میرهای بیماران در انتظار اهدای عضو تنها میتوان یک کار کرد، کمی از خود گذشتگی خانوادهها در هنگام مرگ مغزی عزیزانشان و رضایت زودهنگام به اهدای عضو میتواند جانی دوباره به بیماران در انتظار اهدای عضو ببخشد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از تهران امروز ؛ زمان نقش مهمی در اهدای عضو بازی میکند. زمان طلایی برای اهدای عضو از ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از مرگ مغزی است و در صورتی که این زمان بیشتر طول بکشد در ابتدا شانس اهدای عضو اندامی چون کبد از بین میرود و به مرور دیگر اندامها قابلیت اهدا را از دست میدهند. به گفته کتایون نجفیزاده، مسئول پیوند اهدای بیمارستان مسیح دانشوری: «در گذشتهای نه چندان دور آمار رضایت برای اهدای عضو از خانواده فرد مرگ مغزی شده بسیار پایین بود اما در حال حاضر 72 درصد از خانوادهها در کمتر از 12 ساعت پس از مرگ مغزی رضایت به اهدای عضو میدهند.»
اگر چه رضایت خانوادهها نسبت به گذشته برای اهدای عضو بیمار مرگ مغزی شده، بیشتر شده است با این حال 6تا 7 بیمار در انتظار پیوند به علت نبود عضو اهدایی جان خود را از دست میدهند. به گفته کتایون نجفی:در طول یک ماه 20 تا 30 اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی صورت میگیرد اما در عین حال در میان اندامهای اهدایی،یکی از سختترین پیوندها پیوند ریه است بهطوری که باید در کمترین زمان خانوادهها برای اهدای آن اعلام رضایت کنند. در سال ۳ تا ۶ هزار مرگ مغزی در ایران رخ میدهد که فقط ۴۰۰ مورد آن به اهدا منتهی میشود در حالی که براساس برآوردها باید نیمی از این مرگ مغزیها به اهدای اندام آنها منتهی شود که این مسئله در حال حاضر رخ نمیدهد.»
مرگ بیماران در انتظار پیوند در حالی رخ میدهد که اگر خانوادهها به اهدای عضو رضایت دهند شاهد این مرگ و میرها نخواهیم بود چرا که بیماران مرگ مغزی قادر به بازگشت دوباره به زندگی نیستند و اعضای حیانی آنها با کمک دستگاه برای حداکثر 10 تا 15 روز زنده نگه داشته میشود و قلب نیز تا زمانی که توان اکسیژن رسانی را داشته باشد به ضربان خود ادامه میدهد، در این حالت به محض جدا کردن دستگاههای کمکی از بیمار تمامی اعمال حیاتی فرد قطع میشود. در بیمار مرگ مغزی، دستگاه تنفس مصنوعی اکسیژن لازم را برای ضربان قلب فراهم خواهدکرد و به محض جداکردن دستگاه از بیمار، قلب هم از کار خواهد افتاد.
با وجود تعداد بالای بیماران مرگ مغزی در کشورمان به دلایل متعددی این مرگها ثبت نمیشوند. آمارهای غیررسمی در سال گذشته حکایت از 12 هزار مورد مرگ مغزی در کشورمان دارند در حالیکه سالانه فقط 800 مورد اهدای عضو در کشور انجام میشود. کتایون نجفیزاده در این باره میگوید: «سالانه 25 درصد بیماران لیست انتظار دریافت اهدای عضو در کشور فوت میکنند. این درحالی است که براساس بررسیهای انجام گرفته 16 درصد مرگ و میرها در بخشهای ICU بیمارستانها را بیماران مرگ مغزی تشکیل میدهند که 50 درصد آن میتواند به اهدای عضو منجر شود.» رتبه کشورمان در اهدای عضو در دنیا رقم 42 است و این در حالی است که یکی از مهمترین مشکلاتی که بخشهای پیوند اعضا با آن روبهرو هستند عدم رضایت خانوادههابرای اهدای عضو به بیماران در انتظار پیوند است.
بر اساس آمار، متوسط اهدای عضو در کشورمان 10 نفر به ازای هر یک میلیون نفر است در حالی که میانگین جهانی این اقدام 20 تا 25 نفر اهدا کننده برای هر یک میلیون نفر است که برای بالابردن این آمار و کاهش آمار مرگ و میر بیماران در انتظار پیوند، تنها راهکار فرهنگسازی است. بااین کار میتوان امیدوار بود که تعداد بیشتری از بیماران در انتظار پیوندزنده بمانند.کارتهای اهدای عضو یکی از فعالیتهای فرهنگی برای رسیدن به اهداف بخشهای پیوند عضو در کشورمان است. تجربه نشان داده است فردی که کارت اهدای عضو دارد در هنگامی که دچار مرگ مغزی میشود خانواده به دلیل آشنایی با تمایل وی به اهدای عضو و برای برآورده کردن آخرین خواسته متوفی مخالفتی با اهدای عضو نمیکنند و همین کارتهای به ظاهر کوچک تاکنون توانسته جان عده زیادی از بیماران در انتظار پیوند را نجات دهد.
اما بیشترین مشکل دربخش اهدای عضو با خانوادههایی است که بیمار مرگ مغزی آنها کارت اهدای عضو ندارد. این خانوادهها به راحتی به اهدای عضو فرد مرگ مغزی شده رضایت نمیدهند و اعضای هماهنگ کننده اهدای عضو بیشترین مشکل را در گرفتن رضایت برای اهدا با این خانوادهها دارند و فرآیند گرفتن رضایت از آنها گاهی تا 4 روز زمان میبرد که در این صورت زمان طلایی برای اهدای اعضایی همچون ریه از بین میرود.»
دکتر فریبا قربانی، معاون واحد فراهم آوری و مسئول اهدای عضو دانشگاه علومپزشکی شهید بهشتی نیز با اشاره به این نکته که 3 عامل باعث میشود تا خانوادهها رضایت کمتری به اهدای عضو داشته باشند، به تهران امروز میگوید: «نخستین مورد بیمارستانهایی هستند که بیماران مشکوک به مرگ مغزی را به واحد فراهم آوری اعضا اعلام نمیکنند در نتیجه این بیماران شناسایی نمیشوند.از سوی دیگر خانوادهها بنا به دلایلی از رضایت خودداری میکنند اما مهمترین دلیل این است که اگر چه هم خانواده رضایت میدهد و هم فرد مرگ مغزی شده شناسایی میشود اما به دلایلی از جمله عدم مراقبت صحیح بیمار مرگ مغزی شده در بیمارستان مبدا به منظور سالم نگهداشتن ارگان حیاتی برای اهدا، یا طولانی شدن مراحل گرفتن رضایت از خانواده تعدادی از ارگانها برای اهدای مناسب تشخیص داده نمیشوند و به این دلایل تعداد بیماران مرگ مغزی شده با تعداد اهداکنندگان تفاوت فاحشی دارد.»
وی با اشاره به لیست انتظار بیماران پیوندی میگوید: «میزان مرگومیر در این بیماران با توجه به نوع بیماری متفاوت است. در اعضای قابل پیوند، تنها کلیه است که قابلیت پیوندزدن از فرد زنده را دارد، اما حدود 25 درصد بیماران در لیست انتظار پیوند ریه قبل از پیوند و به دلیل نرسیدن عضو مناسب فوت میکنند، چرا که از هر 100بیمار مرگ مغزی تنها 20 نفر ریه مناسبی دارند چون ریه عضوی حساس است و ممکن است در اثر آسیب اولیه دچار لهشدگی شود یا اینکه ریه در ابتدا سالم بوده اما به علت وارد شدن موادغذایی به آن، از بین برود یا تعلل خانوادهها در اعلام رضایت برای اهدا باعث شود تا بافت ریه دچار عفونت شده و قابلیت پیوندزدن را نداشته باشد.»
بیماران کبدی از مهمترین بیمارانی هستند که در صورت عدم رضایت خانوادهها به اهدای عضو دچار بیشترین مرگ و میرها میشوند. دکتر عباس ربانی، سرپرست تیم جراحی پیوند کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره میگوید: بیماران کبدی در صورت انجام ندادن پیوند کبد، حداکثر یک سال زنده هستند بهطوری که در گذشته که پیوند کبد کم بود، هنگامی که ما با افراد در لیست انتظار برای پیوند کبد تماس میگرفتیم، آنان جان خود را از دست داده بودند. به گفته وی، با توجه به اینکه زندگی بیمار کبدی در خطر است، اگر پیوند کبد انجام شود و او در سالهای آینده جان خود را از دست بدهد، چیزی را از دست نداده است.
فرهنگی که نهادینه نشده
موضوع اهدای عضو در کشورمان به کمتر از نیم قرن گذشته باز میگردد،اهدای عضو و پیوند کلیه از افراد زنده به بیماران از 40 سال پیش براساس فتوای برخی مراجع تقلید بهصورت پراکنده در کشور صورت گرفت.با این حال هنوز فرهنگ اهدای عضو در ایران نهادینه نشده است و مطابق آمار وزارت بهداشت،هنوز 60درصد اولیای دم برای اهدای عضو افراد مرگ مغزی شده رضایت نمیدهند.
به گفته امید قبادی،مسئول هماهنگکننده شبکه فراهمآوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اگر مردم بدانند که 29 قسمت از اعضای یک فرد مرگ مغزی از جمله مفاصل و شبکیه فرد، قابل پیوند خواهد بود و حداقل 6 عضو، یعنی 2 ریه، 2 کلیه، کبد و قلب میتواند به فرد دیگری حیات دوباره ببخشد، مسلما در امر پیوند همکاری بیشتری میکنند؛ کما اینکه آگاهی از زمان مناسب برای اهدا هم میتواند موارد بیشماری از اعضایی را که بهدلیل ناآگاهی از بین میروند احیا کند، چرا که بعد از تشخیص مرگ مغزی، نهایتا 3 تا 7 روز تا از کار افتادن قلب به شکل معمول زمان وجود دارد و اعضایی مثل ریهها، کلیه، کبد و قلب بهترتیب طی این روزها غیرقابل استفاده برای پیوند خواهند شد؛ اعضایی که هرکدام میتوانند عمر بیماری را از 4 - 3 ماه به 30 تا 40 سال افزایش دهند و به رنج مداوم خانوادهای دیگر پایان بخشند.
وی به تهران امروز میگوید: تا چندین سال پیش، رضایت گرفتن برای استفاده از اعضای بیمار مرگ مغزی، یکی از بزرگترین مشکلات واحد پیوند به شمار میآمد که حتی در مواردی تا برخوردهای فیزیکی از سوی خانوادهها با مسئولان واحد پیوند همراه بود، اما آگاهی یافتن خانوادهها از چگونگی فرآیند پیوند و کارآمدی و نجاتبخشی آن سبب شده است که رضایتگیری شکل بسیار سادهتری بهخود بگیرد و در مواردی حتی خود خانوادههای داوطلب اهدای عضو بیمار مرگ مغزی به ما تلفن میکنند و خواستار اهدای اعضا میشوند. قبادی میگوید: در حال حاضر کارت اهدای عضو ارزش قانونی ندارد و فقط ارزش فرهنگی داشته و ما بسیار در زمینه تولید فیلمهایی که به مردم اطلاعات نادرست در زمینه مرگ مغزی ارائه میدهند نگران هستیم زیرا یک فیلمنامه نادرست در این مقوله و متقابل آن ایجاد تصورات اشتباه در ذهن مردم باعث میشود زحمات چندماهه تیم اهدای عضو از بین برود.
۹۲/۰۵/۳۰